नवरात्र 2025 मधील महासरस्वती आवाहनाचे महत्त्व जाणून घ्या. शारदा आणि सरस्वती देवी ही एकच विद्यारूप शक्ती का मानली जाते ते जाणून घेण्यासाठी हा लेख वाचा.
नीलिमा शिंगणे जगड
नवरात्रोत्सव हा भारतातील एक महत्त्वपूर्ण उत्सव आहे. देवीची उपासना या नऊ दिवसांत महाकाली, महालक्ष्मी आणि महासरस्वती या स्वरूपांत केली जाते. त्यात विशेषतः शेवटचे तीन दिवस आणि नववा दिवस महासरस्वती आवाहनासाठी पवित्र मानले जातात. या काळात ज्ञान, विद्या, कला आणि सद्बुद्धी यांची अधिष्ठात्री मानल्या जाणाऱ्या देवीची पूजा केली जाते.
महासरस्वती आवाहन म्हणजे काय?
नवरात्रातील नवव्या दिवशी देवीला महासरस्वती या रूपात पूजले जाते. या स्वरूपात ती श्वेतवर्णी, वीणा व ग्रंथ धारण केलेली आणि हंसवाहिनी म्हणून वर्णिली जाते.
ती ज्ञान, विवेक, कला, संगीत आणि प्रज्ञा यांची देवी आहे.
विद्यार्थ्यांनी, कलाकारांनी व विद्वानांनी या काळात विशेष भक्तिभावाने तिची उपासना करावी असे शास्त्र सांगते.
महासरस्वती आवाहन हे केवळ धार्मिक विधी नसून आध्यात्मिक साधनेचा टप्पा आहे, ज्यातून आत्मज्ञान आणि शांतता लाभते.
शारदा आणि सरस्वती देवी – एकच स्वरूप का?
भारतीय परंपरेत देवीला कधी सरस्वती तर कधी शारदा म्हणून ओळखले जाते.
सरस्वती: ऋग्वेदात उल्लेखिलेली, वाणी, काव्य, संगीत आणि विद्या यांची अधिष्ठात्री.
शारदा: ‘शरद ऋतू’शी निगडित नाव. आश्विन महिन्यात देवीची विशेष पूजा केली जात असल्याने शारदा हे नाव प्रसिद्ध झाले.
काश्मीरमधील शारदा पीठ हे प्राचीन ज्ञानकेंद्र होते, त्यामुळे देवीला "शारदा" म्हणूनही संबोधले गेले.
म्हणूनच शारदा म्हणजे सरस्वती आणि सरस्वती म्हणजे शारदा असे मानले जाते. दोन्ही नावे विद्यारूप आदिशक्तीचे प्रतीक आहेत.
नवरात्राचा संदेश
नवरात्रातील उपासनेचा क्रम तीन टप्प्यांत विभागलेला आहे:
महाकाली पूजन – भीती, अज्ञान आणि नकारात्मकता दूर करण्यासाठी.
महालक्ष्मी पूजन – धैर्य, समृद्धी आणि कार्यक्षमतेसाठी.
महासरस्वती आवाहन – ज्ञान, प्रज्ञा आणि आत्मबोधासाठी.
या क्रमाने साधक जीवनातील तम, रज आणि सत्त्वगुणांचा समतोल साधतो. त्यामुळे नवरात्रोत्सव हा केवळ धार्मिक उत्सव नसून आध्यात्मिक व वैचारिक उन्नतीचा मार्ग आहे.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
महासरस्वती आवाहन कोणत्या दिवशी केले जाते?
नवरात्रातील नवव्या दिवशी (महानवमी) महासरस्वतीचे आवाहन केले जाते.
शारदा आणि सरस्वती वेगळ्या देवता आहेत का?
नाही. शारदा व सरस्वती ही नावे वेगळी असली तरी ती एकाच अधिष्ठात्री शक्तीची प्रतीके आहेत.
महासरस्वतीची पूजा का केली जाते?
ज्ञान, विद्या, कला, बुद्धी व विवेक प्राप्त व्हावा म्हणून महासरस्वतीची उपासना केली जाते.
शारदा पीठ कुठे आहे?
शारदा पीठ हे काश्मीरमधील प्राचीन ज्ञानपीठ होते, ज्यामुळे देवीला शारदा हे नाव प्रसिद्ध झाले.
नवरात्रातील महासरस्वती आवाहन हे प्रत्येकाच्या जीवनात प्रकाश, प्रज्ञा आणि ज्ञान फुलवणारे आहे. शारदा आणि सरस्वती ही नावे जरी वेगळी असली तरी त्यांचा अर्थ एकच आहे. विद्या, वाणी आणि विवेकाची अधिष्ठात्री शक्ती. म्हणूनच नवरात्राचा नववा दिवस हा आत्मबोध आणि ज्ञानाचा उत्सव मानला जातो.
(सर्व छायाचित्र संग्रहित)
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा